مستند«ایران»ساخته کلود للوش

ایران، کلود للوش، فرانسه، 1971

ایران
کلود للوش، 1971.
محسن قادری

کلود للوش فیلم ساز فرانسوی مستند « ایران » (1971) را در قالب کوتاه درست پس از جشن های 1971 شیراز ساخت. این فیلم برش هایی از تصاویر سرزمین ایران است که با موسیقی فرانسیس له (سازنده موسیقی متن فیلم love Story و همکار همیشگی کلود للوش) پیوند می خورد. فرانسیس له موسیقی دهه هفتاد را با تم هایی از موسیقی ایرانی در هم می آمیزد. این فیلمی تدوین بنیاد است که می کوشد غنای فرهنگی و تصویری سرزمین ایران را بازنمایاند. فیلم به سفارش یک شرکت نفتی و همچون هدیه ای به همسر شاه ایران ساخته شده است. درباره این فیلم و چگونگی ساخت آن آگاهی بسیاری اندکی به ویژه در پیوند با فیلم شناسی للوش وجود دارد. تنها می دانیم که فیلم یک بار از تلویزیون فرانسه و در برنامه هفتگی شناخته شده ای که میشل دروکرهر یکشنبه با نام « تا یکشنبه ای دیگر » اجرا می کند با حضور فیلم ساز و فرح پهلوی پخش شده است.

پایگاه « آرشیو. اورگ » که این فیلم را به گونه رایگان بر روی اینترنت گذاشته درباره آن یاد آوری کوتاهی کرده است:

« این فیلم که فراتراز یک فیلم مسافرت با تصاویری زیباست اثر کم تر شناخته شده ای است که اندک زمانی پس از پخش شش جایزه جهانی را به ارمغان آورده است. « ایران » از تصاویر جغرافیایی و معماری چشم نوازی برخوردار است که با « برش هایی از زندگی » پیوند می خورند و نشان گر بهترین تدوین در چیدمان تصاویر در کنار یکدیگر است. اثری گمنام از کارگردان « یک مرد یک زن »، « سال نو مبارک » و « واکنون عشق من ». للوش ظاهرا شش مایل فیلم را برای ساخت این اثر به کار گرفته و از پشتیبانی مالی یک شرکت چند ملیتی ساخت لوله های نفت برخوردار بوده و فیلم همچون هدیه ای به همسر شاه ساخته شده است. می توان حدس زد که ناخرسندی جهانی از افراط کاری های رژیم پهلوی تاثیری منفی بر پخش فیلم داشته و البته این امر جای تاسف دارد زیرا معدود فیلم هایی توانسته اند چنین تم هایی را به این خوبی پرداخت کنند. موزیک متن فیلم ساخته فرانسیس له شاهکاری بی همتاست که با گیتار سبک پاپ اروپایی آغاز دهه هفتاد درآمیخته شده، گیتاری که آوای « واوو - واوو » آن برشکوه فیلم می افزاید. اثری جذاب و بس خوش ساخت و فیلمی پویا و پرشتاب و شعری بصری که از یک اثر آگاهی رسانی فراتر می رود ».(برگردان آزاد).

فیلم با چشم اندازهای طبیعی ایران می آغازد و سپس به تهران و دیگر شهرهای ایران می رسد. کلان شهر تهران، راه بندان آن، دانشجویان ایرانی با لباس های غربی (مینی ژوپ و کت و شلوار و شیوه آرایش دهه 70)، مساجد اصفهان، کودکان در نماهای درشت که نگاه های شان به تصاویر سرزمین ایران گره می خورد، زنان و دختران قشقایی به هنگام رقص و زندگی، کارگاه لنج سازی جنوب، شترسواران، یک خانواده پرجمعیت ایرانی در یک ماشین سه چرخه (حس سرشار زندگی)، دختر عشایر و زن سنتی جنوب در حال کار با میکروسکوپ، شالیزارها و مزارع چای شمال، ترکمن ها، مردان ترکمن در حال اجرای رقص خنجر و دخترکان ترکمن در حال نواختن زنبورک یا « قپوز »، زورخانه، قالی شویی و قالی بافی، شاه، دربار و تصاویری از چهره های هخامنشی که به چهره های ایرانیان امروز و به ویژه به چهره دخترکان ایرانی برش می خورد.

فیلم در برش زدن تصاویر از قیاس های دیداری شنیداری بهره می گیرد:

طبیعت بکر ایران به شهرهای پر راه بندان امروز، دسته موزیک نظامی به نقاره زن قشقایی، روشن کردن فتیله چراغ گازسوز به فوران آتش چاه های نفت، مناره بلند به دکل بلند مخابرات، کار درودگر در کارگاه لنج سازی به نوای کمانچه (قیاس صوتی)، صدای قپوز به صدای سم اسپان ترکمن (قیاس صوتی)، پرتاب خنجر ترکمن به پرتاب میل زورخانه، چرخ زدن ورزشکار زورخانه به صدای چرخبال، چهره بی جنبش یک کودک دبستانی به چهره بی جنبش شاه و نگاه های دخترکی به نیم رخ های هخامنشی برش و پیوند می خورند.

فیلم هرچند بسیار فشرده تر از اثری چون « باد صبا » (1350 خورشیدی) ساخته آلبر لاموریس است اما در مدت هژده دقیقه انبوهی از تصاویر سرزمین ایران را در خود نهفته و در انتقال حس و تصویر پردازی خود بسیار موفق است.

نسخه معرفی شده در اینجا با کیفیت معمولی است. نسخه برتر فیلم را از اینجا دانلود کنید.

عکس های فیلم را دراینجا ببینید.

ایران، کلود للوش، 1971.
هژده دقیقه.

Iran par Claude Lelouch-1971
Iran by Claude Lelouch-1971