سواحل آنیس

سواحل آنیس،آنیس واردا،فرانسه،2007

سواحل آنیس
محسن قادری

« اگر به مردم نگاه کنید چشم اندازمی بینید. اگر به من بنگرید ساحل می بینید ».
آنیس واردا

با اندیشیدن به چهره های برجسته سینمای پس ازجنگ، بی درنگ نام آنیس واردا به ذهن می رسد. مجموعه آثار داستانی و مستند او سرشار از نوآوری و تخیل اند. واردا هنرمندی بی تاب و جست و جوگر و سرشار از پویایی است که در سن هشتاد سالگی نیز چیزی از توان های او کاسته نشده است. فیلم جدید او که تامل پویا و زنده ای درباره زندگی و کار خود اوست به یادمان می آورد که کم اند فیلم سازانی که بتوانند به چنین بیانی در سینما دست یابند.

واردا در این فیلم سواحل را نقطه آغاز حرکت خود می نهد. وی اگرچه در شهری ساحلی به دنیا نیامده اما به هنگام کودکی در عیدهای پاک و تابستان ها به سواحل دریا می رفته و خاطراتش از این سفرهاست که آغازگاه تاملات فیلمش درباره این سالیان آغازین زندگی اش می شود. واردا پناه بردنش در دوران جنگ به روستای ساحلی « سِت » را همچون دوره سرخوشی بی پایان و نجات بخش خویش به یاد می آورد. او فعالیت عکاسی را در جوانی می آغازد و سپس در کنارهمسرش ژاک دمی (سازنده اثر جاودانه « چترهای شربورگ ») خانواده تشکیل می دهد و رفته رفته به فیلم سازی رو می آورد. واردا بیش از یک دهه پس از پایان جنگ در بازگشت به « سِت » این مکان و ماهیگیران آن را همچون پس زمینه نخستین فیلم سینمایی برجسته خود « لاپوانت کورت » به کار می گیرد.

واردا د ر « سواحل آنیس » ازعکس ها، برگزیده تصاویر بایگانی، صحنه هایی از فیلم های خود و سکانس های امروزی سفری خاطره انگیز در زندگی خویش بهره می گیرد که در طی آن با لذت آفرینش و رنج ناکامی های شخصی، مرگ و سالخوردگی رویارو می شود. این سفری نامتعارف است که بر زمینه ای از بافت هیجان انگیز جوشش بیان فرهنگی فرانسه پس از جنگ به اجرا در می آید. واردا در این زمان با همه آشنا است: همکارانش در موج نوی فرانسه، جنبش انقلابی « بلک پانترز » در کالیفرنیا و جیم موریسون که در سفرش به پاریس با او دیدارمی کند. سواحل آنیس همچون اثری فردی و نامتعارف، گیرا و بس اثرگذار، خودنگاره هنرمندی بزرگ و زنی برخوردار از شور و شوق زندگی است.

آنیس واردا زاده بروکسل چهره شناخته تاریخ فیلم مدرن است. نخستین فیلم بلندش « لاپوانت کورت » (1954) یکی از برجسته ترین فیلم های پیشگام موج نوی فرانسه است. از میان فیلم های او می توان « کلئو از 5 تا 7 » (1962)، « خوشبختی » (1965)، « یکی آواز می خواند یکی نه » (1977)، « بی سقف و بی حق » (1985)، « ژاکوی نانتی » (1991) ، « خوشه چینان » (2000)، « سینه واردافوتو » (2004) و « سواحل آنیس » (2008) را نام برد.

برگرفته از پایگاه جشنواره حهانی فیلم تورنتو ، چهارم تا سیزدهم سپتامبر 2008.

عکس تزیینی

سواحل آنیس

گووِنال تیسون
محسن قادری

آنیس وارا پیش کسوت زنان کارگردان فرانسوی این بار نیز با اثری نامعمول رو در روی دوربین به دیدار ما می آید. او در « سواحل آنیس » تجربه ای بی نظیر را در قالب خودنگاری مستند به نمایش می گذارد و به یاری بریده فیلم ها، عکس ها و ویدیوهای شخصی، زندگی و کارخود را به تصویر می کشد؛ قالبی از فیلم سازی که به خودی خود بی مانند است و دوعنصر ظرافت و حساسیت را به هم می آمیزد و زندگی پربار و پرتحرکی را به نمایش می گذارد که در آن هنر و عشق جایگاهی برجسته دارند.

Les Plages d'Agnès

سواحل آنیس
مستندی از آنیس واردا
با حضور آنیس واردا، ژک دمی، جیم موریسون، ژان لوک گدار،
آلن رنه، هریسون فورد فورد، ژرار دپاردیو، فیلیپ نواره.

زمان:1 ساعت و 50 دقیقه.
تاریخ پخش در سینما: 17 دسامبر 2008.

آنیس واردا در ارائه آثار سینمایی که پیوسته دگرگونی می پذیرند و آزادی و نوآوری جز جدایی ناپذیر فرایند خلاق آنهاست همتا ندارد. او برای ساخت خودنگاره سینمایی خویش شیوه ای از مونتاژ را به کار می گیرد که دستور زبان آن به کلی ساختارشکنی شده و به گونه پازل مانند تکه تکه گشته تا درکی پاره پاره از خاطرات او به دست دهد. با این همه، این کولاژ به هیچ رو ناهماهنگ نیست. رفت و برگشت های زمانی میان گذشته و اکنون به گونه ای هوشمندانه برکاربرد نقش مایه های دیداری و شنیداری استوارند. آنیس واردا همچون فیلم « خوشه چینان » در اینجا نیز خود را به تصویر می کشد و تماشاگر را در لحظات بنیادی زندگی خویش سهیم می سازد. او در این طرح از بی شمار عکس ها، ویدیوهای شخصی وبریده فیلم هایش بهره می گیرد. سواحل آنیس همچون درسی سینمایی است که بیننده را بی تفاوت نمی گذارد؛ فیلمی سرشار از نوآوری ها و ظرافت های مونتاژی و کارگردانی و کاربرد گفتار متن.

فیلم آینه تمام نمای تصاویر شهرستان های گوناگون فرانسه است که ما از چشم انداز آنها به جهان واردا ره می بریم. آنیس واردا در برخی لحظات فیلم به سواحلی در بلژیک، فرانسه و امریکا رو می کند که به دید او در زندگی اش جایگاه بنیادی داشته اند. درظاهر این سواحل همانند یکدیگرند با این همه آنها نشانگر ملیت های گوناگون اند و هر یک به خاطراتی متمایز اشاره دارند. شیوه ای از کار بر روی تصویر که همچون دیگر کارهای فیلم ساز شاعرانگی خود را حفظ می کند و صدای واردا از بیرون قاب با نثری برخوردار از زیبایی ژرف آن را برجسته می سازد. واردا با نشان دادن کودکی اش در ساحل « لاپن » و سپس سواحل « سِت »، « لس آنجلس »، « نوآرموتیه آن لیل» و سرانجام در پاریس بر ساحل بازسازی شده جلوی خانه اش در وسط خیابان « داگر » ما را به مکان هایی می برد که در آنها زیسته و یا سکونتش را پایان بخشیده اند.

دراین فیلم وجوه متفاوتی از آنیس واردا در جایگاه عکاس، فیلم نامه نویس، مستندساز، سینماگر، ویدیو پرداز، هنرمند هنرهای تجسمی، همسری عاشق و مادر دو فرزند می بینیم. او از همان روزهای نخست عکاسی اش با ژان ویلار بنیان گذارجشنواره آوینیون دوستی می گیرد. پس از اقامت درچین با عکس های بی شمار خود شاهد انقلاب فرهنگی این کشور است. او همین گونه عکس ها را در پی انقلاب کوبا نیز ارائه می دهد. واردا از سر اتفاق در نخستین تجربیات سینمایی خویش فیلیپ نواره بازیگرجوان و گمنام را نخستین بار در فیلمش به بازی می گیرد. ما با هیجان درعکس های کم تر دیده شده او از گذشته دقیق می شویم که یاد بسیاری دیگر از بازیگران و دوستان او را که همگی درگذشته اند زنده نگاه می دارند. در این فیلم جایگاه آشکارا ویژه ای به همسرش ژاک دمی فیلم ساز درگذشته فرانسوی اختصاص یافته است. سواحل آنیس ادامه فیلم دیگر او « ژاکوی نانتی » (1990) است که کمدی دراماتیکی درباره کودکی ژاک دمی درمیانه 1939 تا 1949 است آنگاه که در شهر نانت شاگرد تعمیرگاه بود و رویای سینماگرشدن داشت. او در این فیلم تصویری شخصی و تاثیرگذار از مردی به دست می دهد که بیش از هرکس در زندگی اش جایگاه برجسته ای چون یار و همدم، دوست، همسر و سینماگرداشته است. عشقی اثرگذار و آشکار که در صحنه ای که واردا ازخاک او دیدن می کند خود را بهتر می نمایاند و جنبه های شخصی تر این خودنگاره را آشکارتر می سازد. یادآوری خاطره « ژاک دمی » ما را در این لحظات شخصی و منقلب کننده سهیم می دارد.

واردا با نشان دادن دیدارها و طرح های سینمایی اش ما را با خود همراه می سازد. بدینسان، ما احساس دوران موج نوی او را با فیلم « کلئو از 5 تا 7 » بازمی یابیم یا دوره امریکایی او را با فیلم « عشق شیرها » که درلس آنجلس ساخته است. هریسون فورد جوان را به هنگام بازیگریابی این فیلم می یابیم که شرکت پارامونت به او توصیه کرده بود به کار در سینما امید نبندد. واردا هرچند از رخ دادهای ماه مه 1968 فرانسه به دور است در پیدایش جنبش افریقایی امریکایی « بلک پانترز » که سپس از سوی دولت امریکا و به ویژه اف بی آی سرکوب می شود نقش دارد و آنها را بدون واهمه به فیلم در می آورد. در این فیلم همچنین جیم موریسون را می یابیم که واردا با او دوستی می گیرد و داوطلبانه در فیلم برداری « پوست خر » شرکت می کند. دیگر چهره های مشهوری که در فیلم نمودارمی شوند و در دوران زندگی و کار واردا به او برمی خورند بسیارند: از ژان لوک گدار که در این فیلم او را بدون آن عینک های سیاهش می یابیم تا آلن رنه، کریس مارکر و ناتالی ساروت نویسنده فرانسوی روسی تبار.

واردا سپس زخم های درونی خود را بازمی نمایاند که از او فمینیستی می سازند که با غرور پرچم « تن ما از آن ماست » را بالا می برد. او با شرمساری به یاد می آورد که دوبار در خانه اش در پاریس و در شرایط روحی خرد کننده به یک زن سقط جنین کننده غیرقانونی پناه برده است. از آن سو، به مناسبت چیدمان های ویدیویی جدیدش درباره سیب زمینی خود را آزادانه به شکل سیب زمینی درآورده و به خود می خندد؛ دلقک بازی ای که به تماشاگرامکان می دهد تا تند نگاره های شاد و خنده آور ببیند.

واردا همچون فیلم ساز فرانوگرا در سینما و انقلاب دیجیتالی نیز اندیشه می کند. او که به دیدگاه گدار نزدیک است دوربین دی وی را به یک دست می گیرد و از دست دیگرش که در کار نوشتن است فیلم می گیرد: کنش دوگانه آفرینش همزمان که گوهر بنیادی هنر اوست. سَبکیِ این دوربین کوچک به او امکان می دهد تا به دنیای کاست های ویدیویی و نمایشگاه های هنرامروز بپردازد و چیدمان ها و نمایش فیلم های ویدیویی را درهم بیامیزد. این امربه او امکان می دهد تا همه تنوعاتی را به بررسی گذارد که می توانند تصویر سینمایی را به بازپژوهی فراخوانند.

سواحل آنیس از کنارهم چیدن احساسات و شهودهای همزمان منقلب کننده، ژرف، ظریف و صادقانه پدید آمده است؛ احساساتی که ما را شگفت زده می سازند و هنرمند پراستعدادی را به ما نشان می دهند که زندگی خویش را با سادگی و با دیدی انسانی بازمی نمایاند.



شناسه فیلم

Les Plages D'Agnès

Date de sortie: 17 Décembre 2008
Réalisé par Agnès Varda
Avec Agnès Varda et
Film Français
Gnere: Documentaire
Durée: 1h50
Année de production: 2007
Distribué par Les Films du Losange

English Title:The Beaches of Agnes