یادداشت های مستند، تاریخ غیر رسمی سینمایمستند بریتانیا، 1928-1939، پل روتا،
انتشارات سِکر و وربورگ،1973، لندن
پل روتا
محسن قدری
محسن قدری
پل روتا در سوم ژوئن 1907 زاده شد. در 17 سالگی به مدرسه هنرهای زیبای « سلید » رفت تا طراحی و گرافیک بخواند و سپس یک سال بعد برنده جایزه طراحی لباس در نمایشگاه تئاتر جهانی پاریس شد. وی که در اصل پل تامسون نامیده می شد نام خود را به پل روتا تغییر داد چرا که معلم اش به او گفته بود با این نام هیچ آوازه ای نخواهد یافت. روتا در 1928 مصمم شد پا به عرصه فیلم سازی بگذارد و به این منظور نمونه ای از مجموعه طرح های خود را به « بریتیش اینترنشنال پیکچرز » در « الستری استودیوز » ارائه داد. به او در گروه صحنه آرایی کار پیشنهاد شد و از اینجا دستیار طراحی صحنه گردید و سپس به نوشتن رو آورد و مقاله ای در انتقاد از نبود طراحی صحنه خلاقه در فیلم های بریتانیایی نوشت. روتا چند ماه پس از ترک BIP نوشتن کتابی را سفارش گرفت. کتاب او « فیلم تاکنون »، انتشار یافته در 1930، نخستین تاریخ انگلیسی زبان سینمای خاموش و گویا شد و روتا را همچون روشنفکرسینما بازشناساند.
روتا یک سال پس از این با جان گریرسون و بازیل رایت آشنا شد و ساخت فیلم های تبلیغی برای واحد مستند هیات بازاریابی امپراتوری را آغاز نهاد. با این همه، روحیه مستقل و تک رو او که نقش اش در جنبش مستند را برجسته می ساخت سبب اختلاف او با گریرسون شد و دیگر بار از کار کناره گرفت.
روتا اندک زمانی به صنعت فیلم داستانی بازگشت تا همچون طراح هنری به کار پردازد و در نگارش چندین فیلم نامه چون نسخه بازسازی شده فیلم « اجاره نشین » (1932) ساخته موریس ال وی همکاری کند. هنگامی که جک بدینگتون رییس تبلیغات شرکت های « شل - مکس » و « بی پی » (= بریتیش پترولیوم) به وی در1932 ساخت نخستین فیلم برجسته اش « تماس » (1933) را سفارش داد بار دیگر به سینمای مستند بازگشت. این فیلم که برای هواپیمایی سلطنتی ساخته شده ساخت و ساز یک هواپیما و این موضوع را نشان می دهد که مسافرت هوایی تا چه میزان جهان را دسترس پذیر ساخته است. این فیلم که بسیاری آن را پیشگام فیلم های دارای پشتیبان مالی در جنبش نوپای مستند می دانند به دلیل نمایش روشن و آشکار و تدوین شاعرانه خود ستوده شد. روتا ساخت فیلم های دارای پشتیبان مالی را ادامه داد اما واپسین طرح برجسته او فیلم « کارگاه کشتی سازی » (1935) درباره ساخت یک کشتی مسافربری در Barrow-in-Furness بود. این فیلم که یکی از نخستین مستندهای برخوردار از خودآگاهی ژرف اجتماعی است تاثیر اجتماعی صنعت کشتی سازی بر اقتصاد رکود زده محلی را نشان می دهد. این فیلم همچنین نشان گر اختلاف سنت مستند واقع گرای گریرسون و فیلم سازی سیاسی اجتماعی تر روتاست؛ موضوعی که در فیلم بعدی اش « چهره بریتانیا » (1935) که به شرایط اسفبار کار و زندگی طبقه کارگر می پردازد نیز نمود دارد.
روتا در 1935 مدیر تولیدات واحد مستند مستقل « استراند فیلمز » شد. دیدگاه سوسیالیستی او در بسیاری از فیلم هایی که تولید کرده چون « امروز زندگی می کنیم » (کارگردان: رالف باند/رابی گریرسون، 1937) و « زمین اینجاست » (کارگردان: استنلی هیوز،1937) نمود دارد. روتا همچنین « صلح بریتانیا » (1936) فیلم سه دقیقه ای کوتاهی را تدوین کرده که فراهم آمده از تصاویربایگانی، عکس ها و گفت و گوهایی است که افراد در آن خواهان صلح جهانی و مخالف مخارج دولتی برای افزایش توان تسلیحاتی هستند. پس از آن که هیات سانسور سینمای بریتانیا تصمیم به دادن مجوز به این فیلم را پیوسته به تاخیر می انداخت فیلم از سوی سازندگان آن پخش رایگان شد. روتا در1938 به کارگردانی فیلم بازگشت و در « مرکز فیلم گریرسون » که حلقه پیوند واحدهای مستند و پشتیبانان مالی بالقوه بود سفارش گرفت. « جهان های نو به جای کهنه » (1938) فیلمی که وی برای شورای گاز بریتانیا ساخت یک کمدی شاد و سرزنده درباره نقاط ضعف و قوت گاز و برق بود.
روتا پس از آغاز جنگ جهانی دوم به وزارت اطلاعات بریتانیا پیشنهاد بهره گیری از فیلم های تبلیغاتی داد و در سال 1941 شرکت « تولیدات پل روتا » را پایه نهاد که فیلم هایی با نام مجله سینمایی « کارگر و جبهه جنگ » و همچنین شمار زیادی فیلم با موضوع جنگ داخلی و بازسازی بریتانیای پس از جنگ از ساخته های آن بود.
دو فیلم بسیار شناخته شده ای که در این دوره ساخته شدند « دنیای وفور نعمت » (1943) و « سرزمین موعود » (1945) بودند. دنیای وفورنعمت که به مشکل گرسنگی جهان می پردازد وضعیت پیش و به هنگام جنگ را رو در روی هم می نهد و نیاز به برنامه خوار و بار جهانی پس از جنگ برای کاهش گرسنگی در جهان را به میان می کشد. سرزمین موعود که در « شرکت تولید فیلم های واقعیت » روتا ساخته شده به خانه های فقیرانه پیش از جنگ می نگرد و به این موضوع اشاره می کند که بازسازی های پس از جنگ در لوای اقتصاد برنامه ریزی شده زندگی تنگدستان را چگونه بهبود خواهد بخشد. فیلم تالیفی او « جهان توانگر است » (947) بیانیه دیگری پیرامون وضعیت گرسنگی جهانی بود و « جهان بی پایان » (1953) نیز تلاش های سازمان ملل در کشورهای روبه توسعه را برجسته می داشت. هر دو فیلم جایزه آکادمی فیلم بریتانیا را به دست آوردند.
روتا درمیانه سال های 1953 تا 1955 رییس گروه مستند بی بی سی شد و در اینجا یک مجموعه فیلم با نام « جهان از آن ماست » (19654-1956) را درباره مشکلات جهانی سفارش داد. او همچنین به تولید فیلم داستانی رو آورد و سه فیلم کارگردانی کرد: « آرامشگاهی وجود ندارد » (1951) و « یورش خاموش » (1963) پس زمینه های فیلم سازی مستند روتا را درخود نهفته دارند و « موش وگربه » (1958) نیز یک فیلم پلیسی پرهیجان تجاری است. او در سال های دهه 1970 بار دیگر به نوشتن رو آورد و در چندین نگاشته آغازین خود بازنگری کرد.
روتا که درسراسر زندگی اش هنرمندی سوسیالیت مانده بود با فیلم ها و نگاشته های خود تاثیری بنیادی بر جنبش مستند بریتانیا و برفرهنگ فیلم بریتانیا به گونه کلی گذاشت. پل روتا در 7 مارس 1984 دروالینگفورد در آکسفورشیر در گذشت.
روتا یک سال پس از این با جان گریرسون و بازیل رایت آشنا شد و ساخت فیلم های تبلیغی برای واحد مستند هیات بازاریابی امپراتوری را آغاز نهاد. با این همه، روحیه مستقل و تک رو او که نقش اش در جنبش مستند را برجسته می ساخت سبب اختلاف او با گریرسون شد و دیگر بار از کار کناره گرفت.
روتا اندک زمانی به صنعت فیلم داستانی بازگشت تا همچون طراح هنری به کار پردازد و در نگارش چندین فیلم نامه چون نسخه بازسازی شده فیلم « اجاره نشین » (1932) ساخته موریس ال وی همکاری کند. هنگامی که جک بدینگتون رییس تبلیغات شرکت های « شل - مکس » و « بی پی » (= بریتیش پترولیوم) به وی در1932 ساخت نخستین فیلم برجسته اش « تماس » (1933) را سفارش داد بار دیگر به سینمای مستند بازگشت. این فیلم که برای هواپیمایی سلطنتی ساخته شده ساخت و ساز یک هواپیما و این موضوع را نشان می دهد که مسافرت هوایی تا چه میزان جهان را دسترس پذیر ساخته است. این فیلم که بسیاری آن را پیشگام فیلم های دارای پشتیبان مالی در جنبش نوپای مستند می دانند به دلیل نمایش روشن و آشکار و تدوین شاعرانه خود ستوده شد. روتا ساخت فیلم های دارای پشتیبان مالی را ادامه داد اما واپسین طرح برجسته او فیلم « کارگاه کشتی سازی » (1935) درباره ساخت یک کشتی مسافربری در Barrow-in-Furness بود. این فیلم که یکی از نخستین مستندهای برخوردار از خودآگاهی ژرف اجتماعی است تاثیر اجتماعی صنعت کشتی سازی بر اقتصاد رکود زده محلی را نشان می دهد. این فیلم همچنین نشان گر اختلاف سنت مستند واقع گرای گریرسون و فیلم سازی سیاسی اجتماعی تر روتاست؛ موضوعی که در فیلم بعدی اش « چهره بریتانیا » (1935) که به شرایط اسفبار کار و زندگی طبقه کارگر می پردازد نیز نمود دارد.
روتا در 1935 مدیر تولیدات واحد مستند مستقل « استراند فیلمز » شد. دیدگاه سوسیالیستی او در بسیاری از فیلم هایی که تولید کرده چون « امروز زندگی می کنیم » (کارگردان: رالف باند/رابی گریرسون، 1937) و « زمین اینجاست » (کارگردان: استنلی هیوز،1937) نمود دارد. روتا همچنین « صلح بریتانیا » (1936) فیلم سه دقیقه ای کوتاهی را تدوین کرده که فراهم آمده از تصاویربایگانی، عکس ها و گفت و گوهایی است که افراد در آن خواهان صلح جهانی و مخالف مخارج دولتی برای افزایش توان تسلیحاتی هستند. پس از آن که هیات سانسور سینمای بریتانیا تصمیم به دادن مجوز به این فیلم را پیوسته به تاخیر می انداخت فیلم از سوی سازندگان آن پخش رایگان شد. روتا در1938 به کارگردانی فیلم بازگشت و در « مرکز فیلم گریرسون » که حلقه پیوند واحدهای مستند و پشتیبانان مالی بالقوه بود سفارش گرفت. « جهان های نو به جای کهنه » (1938) فیلمی که وی برای شورای گاز بریتانیا ساخت یک کمدی شاد و سرزنده درباره نقاط ضعف و قوت گاز و برق بود.
روتا پس از آغاز جنگ جهانی دوم به وزارت اطلاعات بریتانیا پیشنهاد بهره گیری از فیلم های تبلیغاتی داد و در سال 1941 شرکت « تولیدات پل روتا » را پایه نهاد که فیلم هایی با نام مجله سینمایی « کارگر و جبهه جنگ » و همچنین شمار زیادی فیلم با موضوع جنگ داخلی و بازسازی بریتانیای پس از جنگ از ساخته های آن بود.
دو فیلم بسیار شناخته شده ای که در این دوره ساخته شدند « دنیای وفور نعمت » (1943) و « سرزمین موعود » (1945) بودند. دنیای وفورنعمت که به مشکل گرسنگی جهان می پردازد وضعیت پیش و به هنگام جنگ را رو در روی هم می نهد و نیاز به برنامه خوار و بار جهانی پس از جنگ برای کاهش گرسنگی در جهان را به میان می کشد. سرزمین موعود که در « شرکت تولید فیلم های واقعیت » روتا ساخته شده به خانه های فقیرانه پیش از جنگ می نگرد و به این موضوع اشاره می کند که بازسازی های پس از جنگ در لوای اقتصاد برنامه ریزی شده زندگی تنگدستان را چگونه بهبود خواهد بخشد. فیلم تالیفی او « جهان توانگر است » (947) بیانیه دیگری پیرامون وضعیت گرسنگی جهانی بود و « جهان بی پایان » (1953) نیز تلاش های سازمان ملل در کشورهای روبه توسعه را برجسته می داشت. هر دو فیلم جایزه آکادمی فیلم بریتانیا را به دست آوردند.
روتا درمیانه سال های 1953 تا 1955 رییس گروه مستند بی بی سی شد و در اینجا یک مجموعه فیلم با نام « جهان از آن ماست » (19654-1956) را درباره مشکلات جهانی سفارش داد. او همچنین به تولید فیلم داستانی رو آورد و سه فیلم کارگردانی کرد: « آرامشگاهی وجود ندارد » (1951) و « یورش خاموش » (1963) پس زمینه های فیلم سازی مستند روتا را درخود نهفته دارند و « موش وگربه » (1958) نیز یک فیلم پلیسی پرهیجان تجاری است. او در سال های دهه 1970 بار دیگر به نوشتن رو آورد و در چندین نگاشته آغازین خود بازنگری کرد.
روتا که درسراسر زندگی اش هنرمندی سوسیالیت مانده بود با فیلم ها و نگاشته های خود تاثیری بنیادی بر جنبش مستند بریتانیا و برفرهنگ فیلم بریتانیا به گونه کلی گذاشت. پل روتا در 7 مارس 1984 دروالینگفورد در آکسفورشیر در گذشت.
کتاب شناسی پل روتا(انگلیسی فارسی)
Aitken, Ian (ed), The Documentary Film Movement: An Anthology (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1998)اتکین، یان (ویراستار)، جنبش فیلم مستند: گزینه (ادینبورگ: انتشارات دانشگاه ادینبورگ، 1998)
Haggith, Toby, Castles in the Air: British Films and the Reconstruction of the Built Environment 1939- 1951 (London: I B Tauris, forthcoming 2003)هاگیت، توبی، دژهایی درآسمان: فیلم های بریتانیایی و بازسازی محیط ساخته شده از 1939-1951، (لندن: آی بی توریس، فورتکامینگ، 2003)
Low, Rachael, Documentary and Educational Films of the 1930s (London: Allen and Unwin, 1979)لا، راشل، مستند و فیلم های آموزشی سال های دهه 1930(لندن: آلن و آنوین، 1979)
Marris, Paul (ed), BFI Dossier Number 16: Paul Rotha (London: British Film Institute, 1982)ماریس، پل (ویراستار)، پرونده بی اف آی شماره 16: پل روتا (لندن: کانون فیلم بریتانیا، 1982)
Petrie, Duncan and Robert Kruger (eds), A Paul Rotha Reader (Exeter: University of Exeter Press, 1999)پتری، دانکن و رابرت کروگر ( ویراستاران)، خوانش پل روتا، (اکزه تر: انتشارات دانشگاه اکزه تر، 1999)
Rotha, Paul, Documentary Diary, an Informal History of the British Documentary Filmروتا، پل، یادداشت های مستند، تاریخ غیررسمی فیلم مستند بریتانیا از 1928 تا 1939، (نیویورک: هیل اند وانگ، 1973)
Rotha, Paul, Documentary Film (3rd edition), (London: Faber and Faber, 1952)روتا، پل، فیلم مستند (چاپ سوم)، (لندن: فیبر اند فیبر، 1952)
Rotha, Paul, The Film Till Now (Revised edition), (London: Spring Books, 1967)روتا، پل، فیلم تاکنون، (چاپ بازنگریسته)، (لندن: اسپرینگ بوکز، 1967)
Sussex, Elizabeth, The Rise and Fall of British Documentary (Los Angeles, Berkeley, London: University of California Press, 1975)ساسِکس، الیزابت، ظهور و سقوط مستند بریتانیا، (لس آنجلس، برکلی، لندن: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، 1975)
Swann, Paul, The British Documentary Film Movement 1926-1946 (New York: Cambridge University Press, 1989 1928-1939 (New York: Hill and Wang, 1973)
Haggith, Toby, Castles in the Air: British Films and the Reconstruction of the Built Environment 1939- 1951 (London: I B Tauris, forthcoming 2003)هاگیت، توبی، دژهایی درآسمان: فیلم های بریتانیایی و بازسازی محیط ساخته شده از 1939-1951، (لندن: آی بی توریس، فورتکامینگ، 2003)
Low, Rachael, Documentary and Educational Films of the 1930s (London: Allen and Unwin, 1979)لا، راشل، مستند و فیلم های آموزشی سال های دهه 1930(لندن: آلن و آنوین، 1979)
Marris, Paul (ed), BFI Dossier Number 16: Paul Rotha (London: British Film Institute, 1982)ماریس، پل (ویراستار)، پرونده بی اف آی شماره 16: پل روتا (لندن: کانون فیلم بریتانیا، 1982)
Petrie, Duncan and Robert Kruger (eds), A Paul Rotha Reader (Exeter: University of Exeter Press, 1999)پتری، دانکن و رابرت کروگر ( ویراستاران)، خوانش پل روتا، (اکزه تر: انتشارات دانشگاه اکزه تر، 1999)
Rotha, Paul, Documentary Diary, an Informal History of the British Documentary Filmروتا، پل، یادداشت های مستند، تاریخ غیررسمی فیلم مستند بریتانیا از 1928 تا 1939، (نیویورک: هیل اند وانگ، 1973)
Rotha, Paul, Documentary Film (3rd edition), (London: Faber and Faber, 1952)روتا، پل، فیلم مستند (چاپ سوم)، (لندن: فیبر اند فیبر، 1952)
Rotha, Paul, The Film Till Now (Revised edition), (London: Spring Books, 1967)روتا، پل، فیلم تاکنون، (چاپ بازنگریسته)، (لندن: اسپرینگ بوکز، 1967)
Sussex, Elizabeth, The Rise and Fall of British Documentary (Los Angeles, Berkeley, London: University of California Press, 1975)ساسِکس، الیزابت، ظهور و سقوط مستند بریتانیا، (لس آنجلس، برکلی، لندن: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، 1975)
Swann, Paul, The British Documentary Film Movement 1926-1946 (New York: Cambridge University Press, 1989 1928-1939 (New York: Hill and Wang, 1973)
سوآن، پل، جنبش فیلم مستند بریتانیا، 1926-1946، (نیویورک: انتشارات دانشگاه کمبریج، 1989
برگرفته ازپایگاه کانون فیلم بریتانیا
