موندو کانه/جهان سگی

جهان سگی، پائولا کاوارا، گوالتیرو جاکوپتی

ایتالیا، 1962

موندو کانه
محسن قادری

اینجا در کوه های ناحیه گاروکا در گینه نو مرزی میان تاریخ و پیش از تاریخ کشیده شده است. در اینجا واپسین غارنشینان را می یابیم که همچنان گرز به دست دارند. او حتی فلز را نمی شناسد و در غارهای دور از دسترس با زنان و فرزندانش زندگی می کند و چون جانوری درنده و بدگمان است. نمی دانیم به دوربین ما که به سویش نشانه رفته چه واکنشی خواهد داشت. این تصاویر بیش از آن که به نظر رسد با دوربین گرفته شده باشند گویی با تلسکوپ بزرگی فراچنگ آمده اند که زمان را نشانه رفته است. می توانستند سایه باشند، یادگارعکاسی عصر حجر. امروز، این لحظه به چهار پنج هزار سال پیش پیوند می خورد. هیچ اتفاق خاصی نمی افتد. باز هم زندگی همچون گذشته بر مدار جاودان غریزه کار، فراغت، فرزند، خوراک، ارتباط انسانی و زندگی منظم اجتماعی جریان دارد.

در پنجاه مایلی اینجا هیئتی از مبلغان کاتولیک از دورترین دیده وران تمدن نشان دارند. پنج مبلغ مذهبی پیش از آن که آوای ناقوس بتواند در گذر از این دره های کهن، غریزه ایمان را بیدار سازد در سال های گذشته کشته شده اند. اینجا پس از صدها سده که در تیرگی گذشته مردان نخستین بار درمی یابند که شکی وجود دارد، پرسشی که نمی توانند پاسخ گفت، احساسی از نگرانی و اضطراب که تا امروز ناشناخته مانده؛ احساسی که گرسنگی، تشنگی یا رنج جسمانی نیست و با این همه چون زخمی می آزارد. این دلهره ای است که از آغاز تا پایان جهان با این مردان همراه بوده اما آنها هنوز هم آن را نمی شناسند. آنها جهان و خودشان را تنها دیروز کشف کردند و امروز نیازمند آنند که ایمان بیاورند و براین امید باشند که در جهانی بهتر، بهتر خواهند زیست.

اما در روزی زیبا بومی استرالیا از کوهستان فرود می آید و چون به ساحل می رسد تنها در طی چند روز تجربه اش به صدها سده پیوند می خورد. اینجا بر دروازه های فرودگاه « پورت مورزبی » جایی که سفر انسان بومی به درون زمان پایان می یابد و جایی که نمی تواند دلیلی برای همه این چیزها بیابد، این انسان یادگیری می آغازد و خیلی زود درمی یابد که « کارگو کالت »، آیین هواپیماهای باربری در درونش شکوفا می شود.

هر روز حدود ده هواپیمای باربری در امتداد مسیر دراز اقیانوس که از هنگ کنگ به استرالیا می رسد به پرواز درمی آیند تا در اینجا در پورت مورزبی متوقف می شوند. گارگو کالت تقریبا همه جا پرستشگاهی دارد. یکی از آنها اینجاست، با محرابی ساخته شده در ارتفاعات 3000 متری. در یک سوی این کوره راه هواپیمای کوچکی است و درسوی دیگرش برج مراقبت. بومیان قبایل « روزو » و « مکئو » چشم به راه هواپیمایی هستند که امیدوارند مفتون مرغ دام خیزرانی آنها شده و در این کوره راه فرود آید. می اندیشند که هواپیماها از بهشت می آیند و فرستاده نیاکان ایشانند اما سفید پوستان این دزدان زیرک از این نکته طرفی برمی بندند و آنها را در دام بزرگ پورت مورزبی می اندازند.

نظریه کارگو کالت می گوید تو هم فرودگاه خود را بساز و با ایمان منتظر بمان. دیر یا زود نیاکان تو نیز پدیدار خواهند گشت. خیانت و اراده، هواپیماها را به کوره راه تو رهنمون خواهد ساخت و آنگاه ثروتمند و خوشبخت خواهی شد.

آنها بی حرکت ایستاده و در حالی که به آسمان چشم دوخته اند چشم به راهند. جهان دیگری در پس این کوه ها نیست، پس این پرندگان بزرگ که در اینجا به پرواز درمی آیند تنها می توانند از بهشت آمده باشند. در بهشت، تنها مردگان ایشان جای دارند، پس تنها مردگانشان می توانند اینها را ساخته باشند. ارواح مردگان، سفیدها را نمی شناسند پس همه این چیزهای شگفت که هواپیماها با خود می آورند نیاکان درگذشته اشان برای آنها فرستاده اند. آنها روستاهایشان را ویران می کنند، از کارهایشان دست می کشند و به اینجا می آیند و باز با ایمان بر دروازه های بهشت چشم به راه می مانند.

گفتارهای پایانی « جهان سگی ».

گونه: مستند نما.

اصطلاح « موندو کانه » امروزه درباره هرگونه فیلمی کاربرد دارد که ظاهری مستند دارد اما تصاویر آن در اصل برای فیلم ساخته و پرداخته شده اند. در اینجا بخشی از تصاویر واقعی و بخشی دیگر کاملا ساختگی یا ساخته و پرداخته و داستانی است. فیلم ساز با درآمیختن این تصاویر به گفتاری کاملا مستندوار و اشاره آغازین در عنوان بندی فیلم مبنی بر اینکه همه چیز در این فیلم واقعی است و حتی با هشدار به بیننده در این باره که برخی تصاویر ممکن است آزاردهنده و شوک آور باشند می کوشد جهانی را به تصویر کشد که گرچه دور از واقعیت جهان ما نیست اما در بنیاد، برداشت شخصی کارگردان درباره جهان عینی است. گفتار و موسیقی نقش بنیادی در این فیلم بازی می کنند و تصاویر به لطف فیلم برداری عالی آن تا امروز قدرت رنگی خود را حفظ کرده اند. چه بسا تاثیری که این فیلم بر بیننده می گذارد می تواند بسیار گسترده تر از فیلمی براستی مستند باشد. در اینجا سندیت تصویر اهمیت ندارد بلکه تاثیر عاطفی و حسی تصویر است که خود را برجسته می سازد.

شناسه فیلم

Directed by Paola Cavara
Gualtiero Jacopetti
Franco Prosperi

Produced by Gualtiero Jacopetti

Written by Paola Cavara
Gualtiero Jacopetti

Music by Riz Ortolani
Nino Oliviero

Cinematography Antonio Climati
Benito Frattari

Editing by Gualtiero Jacopetti

Distributed by Blue underground

Release date(s) 30 March 1962

Running time 105 min

Language Italian

بریده ای از فیلم در یوتیوب

[+][+]