آنسل آدامز: فیلمی مستند

آنسل آدامز: فیلمی مستند
محسن قادری

آنسل آدامز عکاس امریکایی در طی دورانی دراز چشم اندازهای« سیرا» را با دوربین خود به تصویر کشید و عکس های جادویی اش بیش از هفت دهه نگاه بینندگان را به خود کشید.با این همه، نکته جالب اینجاست که آدامز به کاردیگری غیر ازعکاسی نیز پرداخته است: نوازندگی کنسرت های پیانو.

مستند ریک برنز با نام « آنسل آدامز: فیلمی مستند » به زندگی این عکاس می پردازد: از دوران جوانی پرتوش و توان او گرفته تا کوشش های حرفه ای آغازین ونیزهنر کمال یافته وتاثیر امروزینش. فیلم که سبکی نسبتا مرسوم برگزیده ، تاثیر پدر آدامز بر نبوغ ذاتی فرزندش، تصمیم جدی او به گزینش یکی از دو فعالیت نوازندگی وعکاسی،ازدواجش با ویرجینیا بست، رابطه اش با عکاس معروف آلفرد استیگلیتز، موفقیت نهایی اش در برپایی نمایشگاه عکس و چاپ کتاب و سرانجام کوشایی اش در جنبش زیست محیطی را به دقت بررسی می کند.این فیلم همچنین اثری در بزرگداشت صدمین سالگرد تولد اوست.

مستند برنز از عکس های آدامز در تصویرپردازی خود بهره می برد. فیلم برای نشان دادن قدرت نهفته در این عکس ها با مونتاژی ویژه آغاز می شود: عکس هایی از کوه هایی اعجاب انگیز، جنگل سوخته، دریاچه، شکل بندی ابرها و سرخس ها.دوربین به جای ثابت ماندن براین شاهکارها، به آرامی بر روی آنها به جنبش در می آید و از زوایای گوناگون بر روی آنها حرکت افقی و زوم این و زوم آوت می کند. دوربین در نخستین فریم هیچگاه عکس را به تمامی نشان نمی دهد بلکه تنها بخشی از آن را به نمایش می گذارد.این شیوه، نگاه ما را به پیرامون عکس ها می کشد و در تجربه نگاه آرام و ژرف بینانه دوربین سهیم می سازد.

تقریبا همه عکس ها سیاه و سفیدند. از این رو آن دسته از عکس ها که رنگی هستند بس به چشم می آیند.همه گفت و گوها رنگی فیلم برداری شده اند و با نماهای طبیعت که آنها نیز رنگی به نمایش درمی آیند گره می خورند.دوربین به جای آنکه ایستا بماند دراینجا نیز بر تنه و شاخسار درخت ها و بر تپه های سرسبز به گردش در می آید و گویی می کوشد به ما نشان دهد که آدامز چگونه این عناصر را می نگریسته است. این نماها همچنین چشم اندازهای خیره کننده ای پیش روی می گذارند و زمان روایی را پرمی کنند.

بیش از ده شخصیت مختلف در روایت سرگذشت و زندگی آدامز سخن می گویند. تقریبا ده گفت و گو با چهره هایی چون ویلیام ای.تورنیج عضو موسسه آدامز،آندرآ گری استیلمن، گزینش گرعکس، جاناتان اسپولدینگ سرگذشت نگار، کارول پوپ عضو باشگاه سیرا، جاناتان زارکوفسکی عکاس و موزه دار، و مری استریت آلیندر، سرگذشت نگار دیگر را در این فیلم می شنویم. فرزندان آدامز، مایکل آدامز و آدامز هلمز نیز خاطرات خود از پدرشان را روایت می کنند اما آنها به نسبت دیگران حضوری کم رنگ تر در این فیلم دارند. عکاسانی چون آلن راس و جان سکستون نیز دیدگاه های خود درباره کارهای آدامز را بیان می دارند.

دربسیاری جاها در این فیلم،صداها را پیش از دیدن چهره ها می شنویم. درهنگامی که مونتاژ آغازین،آثار آدامز را به نمایش می گذارد، زارکوفسکی بدون دیده شدن سخن آغاز می کند و آنگاه برشی به او صاحب صدا را بر ما نمایان می سازد.این الگوی روایی در سراسر فیلم دنبال می شود اما پس ازگذشت اندک زمانی کم و بیش آزاردهنده می شود.

افزون برگفت و گو های نهفته در فیلم، صدای یک گوینده، دیوید اوگن استیرز، نیز بر کلیت فیلم حاکم است که گفتارش پیش گفتار و سالشماری از زندگی آدامز به دست می دهد.برای نمونه گوینده با این کلمات آغاز می کند: « همه زندگی اش سفر و شرح و بیانی است؛ جست و جویی برای رسیدن به معنا و نظم، زیبایی و رهایی؛ برای پیوند باچیزی فراخ تر و ماناتر؛ برای رسیدن به اجتماع، پیوندها، وخانه.» یا در جای دیگر:« گرچه در بازمانده زندگی خود ازعکاسی به خاطر موزیک دست کشید، اما عشق به آفرینش زیبایی به کمک زیر و بم هماهنگ صداها و مایه های خاکستری به گونه ای بس ظریف در حساسیت هنری او به رقص در می آید.» در بسیاری جاها گفتاراستیر بیننده را آگاهی می بخشند و با نکات نهفته در گفت و گوها پیوند می دهد. صداهای افزوده که نامه های آدامز و نوشته های مجلات را رو خوانی می کنند در پیوند با گفتارهنرمندانی که در فیلم سخن می گویند گونه ای ستیزآوایی پدید می آورد و به صدای فیلم پویایی می بخشد.

تصاویر و صداها می کوشند سرگشت نبوغ آسای هنرمند و کشاکش او برای رسیدن به شناخت و پیوندهای شخصی، دستاوردهای نخستین، تردید ها در گزینش حرفه، وستایشی را بیان دارند که در واپسین روزهای زندگی و مرگ از او به عمل آمد.فیلم می کوشد در ادای دین به آنسل آدامز شاعرانه جلوه کند اما ویژگی هایی که در بسیاری از مستند های شبکه تلویزیونی پی بی اس دیده می شود به سبک این فیلم نیز راه یافته است. همان سبکی که برای نمونه کن برنز و ریک برنز در کار دیگری به نام« جنگ داخلی» نیز به کار می برند و در آنجا نیز از دوربین ناایستا،انبوهه صداها و روایتی شنیداری بهره می گیرند. حاصل هم آمیزی این سبک با موزیک متن آرام فیلم، پرداخت کاملا پذیرفته موضوعی عالی در فیلمی کاملا پذیرفته است. برای کسانی که دوست دارند درباره آدامز و کارهایش بیشتر بدانند این مستندی بس سودمند وآموزنده است.

شناسه فیلم به انگلیسی

Ansel Adams
Dir. Ric Burns
B&W, color;
USA2002
90 minutes
Widescreen
English