دختران شورشي/2

كيم لونجينوتو

دختران شورشي

بخش پاياني

جزييات ملال آور زندگي هاي بحران زده- رفت و برگشت هاي پيوسته دوربين ميان زندگي آنها كه مي كوشند بر بحران فائق آيند و آنها كه در برابر آن ايستادگي مي كنند-ما راهرچه بيشتر به احساس آدم هاي اين فيلم ها نزديك تر مي سازد.لونجينوتو و همكارانش مي كوشند از حداقل صداي شاهد بهره گيرند و بدين سان اجازه دهند كه رخدادها خود بيانگر خويش باشند.آنها حتي در عاطفي ترين شرايطي نيز كه در فيلم به تصوير درآمده اند، به ندرت رخدادها را تفسير مي كنند يا به ستيز ذهني يا تحليل آنها مي پردازند.داستان خود از زبان آنها كه آن را زندگي مي كنند روايت مي شود.(تنها استثنا فيلم طلاق به سبك ايراني است كه در آن راوي ،دادگاه زنان را به پرسش مي گيرد و در اين حال تصوير نشان دهنده و تقويت كننده شيوه داوري آشكارا مردسالارنه اي است كه مي گويد زنها تا چه حد«مستحق خوشبختي»اند.)ديدگاه بي طرف فيلم ساز-دوربين در آغاز اين مجموعه فيلم ها حضوري كاملا پنهان دارد-به بيننده نگره اي بي نهايت نزديك و آزاد از اين جهان هاي انساني مي دهد.

روزي كه هرگز فراموش نمي كنم

اين احساس باز بودن و نزديكي به آدم ها يكي از قدرت ها ي اساسي فيلم هاي لونجينوتو است.آدم هاي او،حتي جوان ترين شان با صداقتي شگفت انگيز سخن مي گويند.روز ي كه هرگز فراموش نمي كنم رويارويي نامعمول ميان فوزيه نه ساله و مادرش را به تصوير مي كشد كه اجازه ختنه كردن او را داده است.عنوان فيلم برگرفته از شعري است كه ضربه اي روحي را وصف مي كند.فوزيه به گونه صريح و بي پرده با مادرش رويارو مي شود: پدر و مادر عزيزم،آيا من مستحق اين كار بودم؟ او با وجود كم سن و ساليش بسيار جدي و سرسخت نشان مي دهد:«اگر مي خواهيد شما را ببخشم خواهر كوچكم را ختنه نكنيد!»فوزيه با وجود ناتواني و خردساليش به هر نوع پوزش يا بهانه احساسي مادرش(چون« سنت» و« رعايت رسوم»)با استدلال ها ي دقيق و حساب شده پاسخ مي دهد.دريكي ديگر از صحنه هاي تكان دهنده فيلم،گروهي از دختران جوان، مرعوب پيرزناني شده اند كه به آنها مي گويند«هيچ اجباري»در تن دادن به اين عمل ندارند اما در همان حال جايي برا ي اعتراض آنها باقي نمي گذارند و هر دم بردختران ظاهر مي شوند تا آوازخوانان به آنها بگويند كه«مهبل تان ناپاك نمي ماند!...ختنه كنيد و طاهر بمانيد.» سكانس ختنه كردن كه در خارج قاب تصوير و به كمك اصوات نشان داده مي شود لحظات تكان دهنده فيلم است كه با ضجه هاي دردناك يك دختر همراه است: داره مي بره !داره مي بره.

فيلم ها ي روستايي لونجينوتو ثبت كننده شكست هاي يك فرهنگ در محافظت و رشد و پرورش زنان و دختران منفرد است.اين فيلم ها همچنين موفقيت ها و كوشش هاي فعالان حقوق زنان و موفقيت هاي خود اين زنان را به تصوير مي كشند.عقلانيت روستايي كه در فيلم روزي كه فراموش نمي كنم مي كوشد تا دختران را وادار به پذيرش مراسم ختنه سوران كند از سوي مدارسي به ستيز خوانده مي شود كه مي كوشند به حمايت از دختراني بپردازند كه تن به اين كار نداده اند و همچنين از سوي دادگاه هايي كه از حقوق جوانان حمايت مي كنند.شرع اسلام كه مردان را مجاز مي دارد يا تشويق مي كند كه مناسبات زنانه را به طرق مختلف سركوب نمايند، ازسوي يك دفتر خدمات اجتماعي در فيلم «فراري»به مخالفت گرفته مي شود كه كاركنان آن جمعي از زنان مددكار اجتماعي هستند كه به حمايت از دختران مي پردازند يا براي بازگشت آنها به خانواده يا سرپيچي از بازگشت آنها به خانواده به مذاكره مي پردازند.در اين فيلم نيز قدرت قانون تا حد زيادي مجري رفتار بهتر است.حتي در طلاق به سبك ايراني دادگاه مستبد خانواده نشانگر بارقه هايي از انسانيت در ارتباط با پيچيدگي هاي طلاق در فرهنگ مبتني به مذهب است و مي كوشد زوج ها را به ماندن در كنار يكديگر تشويق نمايد.اين فيلم زناني را نشان مي دهد كه به نظر مي رسد قدرت شگفتي آفرين آنها كاملا برخاسته از خود ايشان است.در فيلم طلاق به سبك ايراني زناني را مي بينيم كه سر همسرانشان داد مي زنند و و به سرزنش آنها مي پردازد زيرا مرد از طلاق دادن آنها سر باز مي زند و بچه ها را براي خود مي خواهد يا كوشش هاي اين زنان را براي تصاحب قانوني اين كودكان نمي پذيرد.يكي از زنهاي اين فيلم مي گويد«اين مرد زندگي منو به جهنم تبديل كرده! »درواقع او با اين جمله مهر باطل بر نظريات رايجي مي زند كه زنان خاورميانه را كاملا ناتوان نشان مي دهند.

دختران رويايي

فيلم هاي شهري لونجينوتودر نگاه نخست متفاوت از ديگر فيلم هاي او هستند زيرا در اين فيلم ها شورش زنان آنها را مستقيما به همان فضاهاي ناخواسته اي مي كشد كه دختران روستايي از آنها سر باز مي زنند.اين زنان نيازي به «فضاي ايمن»ندارند،يعني نياز به گريزگاهي براي پناه بردن از فرهنگي سركوب گر،چرا كه اينها زنان شهرنشين تحصيل كرده و ازطبقه متوسط هستند كه به نظر مي رسد بر آنچه كه مي كنند كنترل دارند.با اين حال اين زنان نيز به عنوان بخشي از همين پيوستار موضوعي به تصوير درآمده اند.سركوب در اينجا بس ظريف است.در دختران رويايي ،زنان جوان در پي رهايي از هستي محدود و غير قابل انعطاف خويشند.معلمان مدرسه به آنها «قدرت و تحمل رنج!اين است شعار ما»را مي آموزند و همه اينها ظاهرا برا ي اينكه آنها بتوانند در نمايش هاي تئاتري طاقت فرسايي به ايفاي نقش بپردازند كه از آنها ستاره خواهد ساخت.تنها 40 دختر از ميان هزاران دختر متقاضي در سال پذيرفته مي شوند.در پشت نقاب سخت و جدي اين مدارس و اصول سخت و بنيان كن آنها( رفت و آمدها ي هر روزه به مدرسه)و سرانجام ،نمايش مبدل پوشي اين زنان فقدان عشق عميق ژاپني نهفته است.دليل اصلي اي كه زنان تماشاگر در اين فيلم مي گويند كه آنها نمايشهاي اين چنيني و زنان مبدل پوش را دوست دارند اين است كه به شدت از دوري عاطفي مرد واقعي در زندگي خود رنج مي برند.اين تماشاگران سينه چاك به گونه اي غريزي به ستايش اين نوع نمايش ها مي پردازند.يكي از زنان تماشاگر مي گويد:«من با ديدن اين نمايشها به اوج تحريك مي رسم».و ديگري مي گويد«از فرق سر تا نوك پا دچار يك شوك الكتريكي مي شوم.»دو تن از اين سينه چاكان در خلوت به ملاقات يكديگر مي روند تا دور از همسر و خانواده از شور و احساس خود در اين باره سخن بگويند. اما صحنه هاي ديگري از اين فيلم خيل انبوه زنان را نشان مي دهد كه كه به خيابان ريخته اند تا يكي از ستارگان را ببينند.آنهادر رويارويي با اين زن كه تجسم «مرد»حقيقي ژاپني است سر از پا نمي شناسند.اما در اين نمودار پيچيده فيلم،فارغ التحصيلان مدرسه نقشي فراتر از كار هنري به عهده مي گيرند.آنها بدين سان با نقش هاي جنسيتي به چالش بر مي خيزند و براي خود- سركوبي خويش به ممارست بر مي خيزند.يكي از فارغ التحصيلان مي گويد:اينجوري وقتي كه همسر يا مادر زن شما برآشفته است مي دانيد چگونه آرامش خود را حفظ كنيد و احساساتتان را مخفي نگه داريد.

دختران گي

اگر فيلم هاي روستايي لونجينوتو نشان دهنده زناني است كه حقوقي برابر با مردان دارند،فيلم هاي شهري از اين نيز فراتر مي روند و زناني را نشان مي دهند كه در واقع مشاغل سنتي مردان را به اشغال خود در مي آورند.در دختران گي يك سالن كشتي را مي بينيم و زنان جواني را كه تمرين ها ي سخت را پشت سر مي گذارند تا شانس خود را در اين ورزش به آزمون بگذارند.در پسران شينجوكو اين باشگاه شبانه و ميزبانان زن هستند كه در لباس مردانه نمودارمي شوند.همه آنها كت و شلوار پوشيده اند و موهايشان را مدل مردانه زده اند تا همان چيزي را به مشتريان خود ببخشند كه زنان مبدل پوش فيلم دختران گي مي بخشدند-فرصتي براي نزديكي بيشتر به الگوي مرد وظيفه شناس و پرشور.اما« پسران» درفيلم پسران شينجوكو نيز همچون فيلم دختران رويايي صرفا«قانون شكنان جنسيتي» تحسين شده نيستند كه در فرهنگ غرب به خوبي شناخته شده هستند. آنها در عين حال كه خصوصيات مردانه به خود مي گيرند،همچنين مي توانند برخي از جنبه هاي شك بر انگيزاين رفتار را نيز متجلي سازند.براي مثال،گاييش، هنگامي كه زنها از او توجه بيشتري طلب مي كنند و با آنها كه نگران و دلسوز او هستند بد رفتاري مي كند و به آنها مي خندد و ازآنها به خاطر پولشان بهره برداري مي كند و از بودن هميشگي با آنها سر باز مي زند.گاييش درپاسخ به پوزش خواهي مرسوم مردانه مي گويد:چون من زياد با تو بد هستم تو هم خودت را با من وفق مي دهي.

لونجينوتو،فوزيه و فردوسا

يكي از جاذبه هاي اصلي فيلم هاي لونجينوتو توانايي او براي رسيدن به اجراهاي كاملا زنده نما و واقعي از موضوعات خويش است.مجموعه شخصيت هاي فيلم هاي او همچون شخصيت فيلم هاي داستاني به خوبي در خاطر جاي مي گيرند:دختران جسور و متهور فيلم فراري،فردوسا(بالا در كنار فوزيه و لونجينوتو) ، پرستار خودساخته و مستقل در فيلم روزي كه هرگز فراموش نمي كنم،دختربچه فيلم طلاق به سبك ايراني كه با حالتي استهزا آميز نيمكت قاضي را تصاحب مي كند و مي گويد«من هيچ وقت ازدواج نمي كنم،حالا ديگه مي دونم شوهر يعني چي»،سه شخصيت فيلم پسران شينجوكو،زنان مرد نماي فيلم دختران رويايي،كشتي گيران مستاصل در فيلم دختران گي.لونجينوتو در مصاحبه با«آرت مترز»(فوريه 2003)مي گويد:«دوست دارم فيلم هايي درباره زنان قوي بسازم و به خصوص زناني كه غريبه هاي شجاع هستند.ما آنها را به ندرت در صحنه هاي فيلم هايمان مي بينيم با اين حال هر جا كه بروم با آنها روبرو مي شوم. دلم مي خواهد مخاطب به آدم هاي فيلم هايم بيشتر نزديك شود،و با نگاه به آنها به بازشناخت خود دست يابد و فكر كند كه اين مي توانست خواهر من يا دخترم باشد.